Profesionalne dermatoze

• Profesionalna alergijska upala kože (alergijski kontaktni dermatitis) 
• Profesionalna iritativna upala kože (toksički dermatitis)
• Kontraindikacije za rad
• Zaštita
• Kontrolni pregled
• Radna sposobnost

• Profesionalne kožne bolesti ubrajaju se među najčešća profesionalna obolenja. Uzroci im mogu biti:

  1. hemijski agensi (različite organske i neorganske supstance, npr. kiseline i soli, metali, ugljovodonici, ulja),
  2. fizuički faktori (toplota hladnoća, različite vrste zračenja),
  3. biološki faktori životinjskog (insekti, gljivice, virusi, bakterije) i biljnog (smole, prašina drveća, cveće) porekla.

Da se neka kožna bolest proglasi profesionalnom, mora zadovoljiti sledeće glavne kriterijime:

1. da je prethodno ustanovljena profesionalna etiologija,
2. da se radi o kožnoj promeni za koju je poznato da može biti uzrokovana takvim agensom,
3. da je lokalizacija kožne promene identična sa lokalizacijom maksimalne izloženosti,
4. da je isključena neprofesionalna izloženost istom agensu.

Među profesionalnim bolestima uzrokovanima hemijskim agensima dermatitis ili ekcem su najčešća pojava. Obično se naziva kontaktnim, pod čime se podrazumeva oštećenje kože nastalo upalom površinskog sloja kože (epidermitis), a oštećuje se eritemom, vezikulacijom, eksudacijom, krustacijom i deskvamacijom, bilo da te promene nastaju u vremenskom razdoblju odvojeno ili da se pojavljuju istovremeno.

Najčešće stvari koje uzrokuju profesionalne dermatoze su: ulja i masti (ulje za rezanje, mineralno ulje itd.), tehnički razređivači, kiseline, lužine i soli teških metala, plastične mase (fenolformaldehid, ureaformaldehid), voskovi, sastojci gume, neki lekovi (npr. sulfonamidi i neki antibiotici mogu i kod kontakta sa kožom izazvati jaku alergiju).

Treba razlikovati iritativne od alergijskih upala kože.

Profesionalna iritativna upala kože (toksički dermatitis)

To je kontaktni dermatitis uzrokovan primarnim kožnim iritansom. To je agens koji izaziva vidljive kožne lezije na mestu prvog kontakta sa normalnom kožom većine osoba koje prethodno nisu senzibilizirane tim agensom, i to kad deluje u dovoljnoj količini i dovoljnoj dužini izloženosti, zavisno od specifične jačine delovanja, npr., kiseline će iritirati svačiju kožu prilikom duže izloženosti, a koncentrirane soli nekog teškog metala oštetit će svaku kožu i nakon kratkotrajne izloženosti.

Profesionalna alergijska upala kože (alergijski kontaktni dermatitis)

Uzrokovana je agensom koji izaziva senzibilizaciju. To je agens koji obično nakon prvog kontakta ne izaziva, ali nakon ponovljenog kontakta može izazvati vidljive kožne lezije. Postoje vrlo velike individualne varijacije u osjetljivosti na pojedine agense (u pravilu su svetloputi ljudi osetljiviji od tamnoputih).

Kontraindikacije za rad

Na radnim mestima na kojima postoji opasnost od nastanka profesionalnih dermatoza ne smeju raditi osobe koje boluju od hroničnih dermatoza, osobe kod kojih je koža već konstitucionalno promenjena.

Zaštita

Lična zaštita obuhvata lična zaštitna sredstva (radna odela, rukavice, zaštitne kreme), preduzimanje higijenskih mera (pranje i čišćenje – sapuni ne smeju sadržavati slobodne alkalije). Treba zabraniti upotrebu različitih  razređivača za čišćenje kože: benzina, nafte, terpentina i slično.

Kontrolni pregled

Periodični zdravstveni pregledi obavljaju se svaka 24 meseca, uz kožno testiranje, zavisno od  materija sa  kojima osoba na radnom mestu dolazi u kontakt.

Za utvrđenje ili isključenje profesionalne etiologije bolesti preko je potrebna alergološka obrada na specifične alergene, tj. na stvari  kojima je radnik izložen na radnom mestu. Obolelu  osobu treba isključiti iz kontakta sa štetnim materijama, što znači promenu dotadašnjeg radnog mesta.

Ako je reč o atopičaru za kojeg postoje klinički znaci kožnih promena ili drugi znaci alergijskih bolesti, treba uzeti u obzir prekvalifikaciju, imajući na umu mogućnost unakrižne reakcije.

Radna sposobnost

Kod osoba za koje je utvrđena specifična senzibilizacija na jednu ili više materija prisutnih na radnom mestu  ali bez kliničkih znakova na koži, radna sposobnost nije ograničena. Utvrđena senzibilizacija ne znači bolest ili kontraindikaciju za rad, nego postojanje mogućnosti za nastanak bolesti pod određenim uslovima. Mlade radnike koji su tek počeli raditi, a u kojih su se pojavile promene na koži treba isključiti iz kontakta s iritansima kože čim se potvrdi da bolest pokazuje sklonost recidiviranju.